در مجموعه گفتارهای اسلوب نفی سعی داریم با شناسایی ادوات نفی و مشخصات هر یک از آن‌ها دریافت درستی از چگونگی منفی ساختن جمله‌های فعلیه و اسمیه و اسم‌ها به وسیله این ادوات به دست آوریم. در دو بخش پیشین، ادوات نفی جمله فعلیه و اسمیه را مورد بررسی قرار دادیم. این بار از میان ادوات نفی جمله اسمیه درباره «لا نفی جنس» به گفتگو خواهیم نشست.
این دو مقاله را هم بخوانید:
صفحه «دوره‌های متنوع آموزش زبان عربی» را در آکادمی نتحدث ببینید:
لا النافیة للجنس
یکی دیگر از ادوات نفی جمله اسمیه، «لا نفی جنس» یا «لا تبرئه» است. در نفی با لا نافیه للجنس همه افراد آن جنس نفی می‌شوند و نه فقط یکی از آن‌ها. وقتی می‌گوییم «لا لاعبَ حاضرٌ» یعنی هیچ بازیکنی حاضر نیست؛ نه یکی و نه بیشتر، بر خلاف لا عامله عمل لیس که وقتی می‌گوییم «لا لاعبٌ حاضرًا» (یعنی بازیکنی حاضر نیست) در ادامه می‌توانیم بگوییم: «.. بل لاعبان» یعنی یک بازیکن حاضر نیست بلکه دو بازیکن حاضر هستند. به عبارتی در معنای جمله «لا لاعبٌ حاضرًا» دو احتمال وجود دارد؛ اول این که بازیکنی حاضر نیست، و دوم؛ یک بازیکن حاضر نیست ولی ممکن است دو یا بیشتر حاضر باشند، اما در «لا لاعبَ حاضرٌ» قطعا هیچ بازیکنی حضور ندارد لذا لا نفی جنس را به «هیچ نه» ترجمه می‌کنیم.
زمان لا نفی جنس
لا نفی جنس می‌تواند مطلق و غیر مقید به زمان باشد مثل: «لا وفاءَ لغادر» و یا بنا بر قرینه مربوط به یک زمان مشخص باشد مثل: {لا عاصمَ اليومَ من أمر الله إلا من رحم} که به قرینه «الیوم» مخصوص زمان حال است. {لا بشرى يومئذ للمكذبين} بنا بر وجود «یومئذ» دلالت بر آینده دارد.
عمل لا نفی جنس
همان طوری که «إنّ» برای تأکید و مبالغه در «اثبات» به کار می‌رود، کاربرد «لا نفی جنس» نیز برای تأکید و مبالغه در «نفی» است و بنابراین مانند «إنّ» اسم خود را منصوب و خبر را مرفوع می‌کند.
صفحه «دوره آمادگی آزمون اشتمال» را ببینید:
شروط عمل لا نفی جنس
وجود این شرط‌ها برای عمل لا نفی جنس لازم است:
- اسم و خبر آن باید هر دو نکره باشند. در غیر این صورت لا مهمله و تکرار آن واجب است: "لا زيدٌ في الدار ولا خليلٌ"، {لا الشمس ينبغي لها أن تدرك القمر ولا الليل سابق النهار}
- بین لا و اسم آن نباید فاصله‌ای باشد به شکلی که خبر لا هم بر اسم آن مقدم نشده باشد. در نبود این شرط لا مهمله است و باید تکرار شود: "لا في الدار رجلٌ ولا امرأة"
- اگر پیش از لا حرف جرّ قرار گیرد لا مهمله است و اسم بعد از آن مجرور می‌شود: "سافرت بلا زادٍ"
صفحه «دوره تخصصی کتاب‌خوانی به زبان عربی» را ببینید:
انواع اسم لا نفی جنس
اسم لا نفی جنس بر سه نوع است: مفرد، مضاف و شبیه به مصاف
مفرد: اسم مفرد آن اسمی است که مضاف یا شبیه به مصاف نباشد و در اسم پس از خود عمل نکرده باشد مثل: {ذلك الكتاب لا ريبَ فيه}. در این حالت اسم لا مبنی است بر همان چه با آن نصب داده می‌شود یعنی؛ فتحه و یاء و کسره غیر منون: «لا رجلَ فی الدار» و «لا رجلين عندنا» و «لا مجتهداتِ مذموماتٌ»
مضاف: اسم مضاف معرب و منصوب است. «لا بائعَ صحفٍ موجودٌ»، «لا رجلَي شرٍّ محبوبان»، «لا مهمِلي واجباتهم محبوبون»، و «لا أخا جهلٍ مكرمٌ»، «لا تاركاتِ واجبٍ مكرّماتِ»
شبیه به مضاف: منظور از شبیه به مصاف اسم مشتقی است که در اسم پس از خود عمل کرده و معنایش با آن کامل می‌شود: «لا بائعًا صحفًا موجودٌ»، «لا راغبًا في الشرّ محمودٌ»، «لا كريمًا خلقُه مكروه». اسم شبیه به مضاف معرب و منصوب است.
انواع خبر لا نفی جنس
خبر لا می‌تواند مفرد، جمله فعلیه، جمله اسمیه و یا شبه جمله باشد. «لا فقرَ أشدُّ من الجهل» «لا رجلَ سوءٍ يعاشَر»، «لا وضيعَ نفسٍ خلقُه محمودٌ»، {لا تثريبَ عليكم اليوم} و {فلا أنسابَ بينهم}
صفحه «دوره اصطلاحات کاربردی عربی» را ببینید:
حذف اسم و خبر لا نفی جنس
گاهی اسم لا نفی جنس حذف می‌شود مثل «لا عليك» به معنای «لا بأسَ عليك».
خبر لا نفی جنس هم اگر در نزد شنونده معلوم باشد معمولا ذکر نمی‌شود مثل: «لا بأسَ» که به معنای «لا بأسَ عليك» است، «لا إلهَ إلا الله» یعنی «لا إلهَ موجود إلا الله»، «لا شكَّ أن الخيرَ منتصر» ٌیعنی «لا شكَّ موجودٌ»، {قالوا لا ضيرَ إنا إلى ربنا منقلبون}، {ولو ترى إذ فَزعوا فلا فوتَ}
تکرار لا نفی جنس
هنگام تکرار لا نفی جنس وجوه اعرابی زیر برای «لا» اول و دوم جایز است:
- اعمال هر دو با عمل إنّ
- اعمال هر دو با عمل لیس
- اهمال هر دو
- اعمال اولی مانند إنّ و اهمال دومی
- اعمال اولی مانند لیس و اهمال دومی
- اعمال دومی مانند إنّ و اهمال اولی
- اعمال دومی مانند لیس و اهمال اولی
صفحه «کلاس‌های دوره جامع مکالمه زبان عربی» را ببینید:
لا حول ولا قوة إلا بالله
بر اساس آن چه گفته شد حالات مختلف اعراب «لا» در عبارت «لا حول ولا قوة إلا بالله» به شکل زیر است:
- لا حولَ ولا قوةَ إلا بالله
- لا حولٌ ولا قوةٌ إلا بالله (هر دو مشبه به لیس یا هر دو مهمله)
- لا حولَ ولا قوةٌ إلا بالله
- لا حولٌ ولا قوةَ إلا بالله
- لا حولَ ولا قوةً إلا بالله (اهمال لا دوم و نصب اسم آن به دلیل عطف بر محل اسم لا اول)
دیدگاه خود را بنویسید