یکی از مباحث زبان عربی که نظرات کاملا متفاوتی از نفرت گرفته تا عشق درباره آن ابراز می‌شود صرف و نحو و قواعد عربی است. این نوع دیدگاه‌های رادیکال به قواعد عربی شاید نتیجه چگونگی آموزش صرف و نحو و قواعد در مدارس و مراکز آموزشی باشد، در هر حال از هر یک از این دو گروه که باشید اصول و تکنیک‌های طرح شده در این مقاله می‌تواند در آموزش قواعد عربی به شما کمک کند.
صفحه «کلاس‌های دوره جامع مکالمه زبان عربی» را ببینید:
۱. مهمترین اصل در یادگیری قواعد عربی
مدت‌ها است که روش من در آموزش قواعد عربی خصوصا در دوره‌های پایه، روش آموزش صرف و نحو به شکل «اعتباطی» یعنی جسته و گریخته است. روش قدیمی آموزش صرف و نحو ثمربخشی کافی را خصوصا در میان آنانی که عربی را به عنوان زبان دوم دنبال می‌کنند به همراه ندارد. بهترین کار این است که آموزش قواعد عربی را به شکل کاربردی و بر اساس نیاز دنبال کنید. اگر علاقمند به دنبال کردن قواعد به شکل کلاسیک و حرفه‌ای هستید البته بعدها این فرصت را خواهید داشت.
روش اعتباطی در واقع همان روشی است که همه ما با آن روش قواعد زبان مادری خود را آموخته‌ایم بدون این که دستور زبان یا کتاب صرف و نحو خوانده باشیم. این روش خصوصا برای آن گروهی که میانه خوشی با صرف و نحو ندارند بسیار اثر بخش است و آنان را به سرعت با قواعد عربی آشتی می‌دهد. با مشاهده کاربردهای قواعدی واقعا به صرف و نحو علاقمند خواهید شد. بدین‌ترتیب این روش آموزش زبان عربی روشی قواعد محور نیست اما قواعد محور نبودن نه به معنای بی نیازی از قواعد یا جدی نگرفتن آن بلکه به مفهوم ترک کلیشه‌های قدیمی در آموزش صرف و نحو عربی است. آموزش قواعد عربی ارتباط گسترده‌ای با دیگر مهارت‌های زبان عربی دارد پس در حین آموختن مهارت‌های پایه‌ای زبان عربی می‌توان با توجه به جنبه کاربردی بسیاری از نکات مهم صرف و نحو عربی را آموخت.
۲. جزئیات تخصصی
متخصصین و دانشمندان بسیاری در سالیانی بس طولانی به استخراج قواعد نحوی از زبان عربی پرداخته‌اند و با تألیف کتاب‌های صرف و نحو جزئی ترین شواهد را بررسی و در جهت قانونمند کردن آن‌ها تلاش کرده‌اند. سؤال این است که پرداختن به همه این جزئیات قواعدی و یادگیری همه آن‌ها چقدر برای من الزامی است؟ نکات قواعدی کم کاربرد و شاذّ و گاهی غیر قابل الگوبرداری را بشناسید تا زمان زیادی صرف آن‌ها نکنید. بسیاری از این قواعد جزئی امروزه کاربردی ندارد و به ارتقا سطح زبانی شما کمکی نمی‌کند پس آن‌ها را به اهل فن واگذار کنید.
صفحه «کلاس‌های خصوصی زبان عربی» را ببینید:
۳. روش خودخوان
وقتی من به شکل خودخوان و خودآموز از ابتدای یک کتاب صرف و نحو شروع می‌کنم و بر اساس ترتیب کتاب پیش می‌روم ناخودآگاه درگیر بسیاری از جزئیاتی می‌شوم که نمی‌دانم آیا واقعا به درد من می‌خورد و کاربردی در زبان امروزی دارد یا نه. این جا نقش معلم بسیار مهم است. در ابتدای شروع به یادگیری به هیچ عنوان روش خودخوان و خودآموز صرف و نحو را توصیه نمی‌کنم. قواعد عربی درس بسیار دقیقی است و باید مراحل ابتدایی آن با دقت و نوعی وسواس نزد معلم آموخته و پایه ریزی شود. معلمی را انتخاب کنید که مسلط به جنبه‌های کاربردی قواعد باشد.
این مقاله را هم بخوانید:
۴. تمرین
حتما تمرینات هر درس را به دقت انجام دهید و رفع اشکال کنید. خواندن اصول قواعدی بدون به کاربردن آن‌ها در تمرینات مانع عمق یافتن معلومات شما می‌شود و آن‌ها را به راحتی در معرض فراموشی قرار می‌دهد.
۵. کتاب صرف و نحو
شاید پرتعدادترین کتابی که تا به حال نوشته شده است کتاب‌های صرف و نحو و آموزش قواعد عربی باشد. منابع بسیار زیاد و ارزشمندی در این زمینه وجود دارد که پاسخ به این سؤال که کدامیک از آن‌ها برای من مناسب است را بسیار دشوار می‌نمايد. با معلمتان در این زمینه مشورت کنید. اگر تصمیم دارید بعد از روش اعتباطی، صرف و نحو را جدی‌تر دنبال کنید روش سنتی آموزش صرف و نحو را که بر اساس «شرح الآجرومية» شروع می‌شود ترجیح می‌دهم.
صفحه «کلاس‌های تخصصی کتاب‌خوانی» را ببینید:
۶. منابع و مصادر
اگر اسلوب‌ها و ساختارهای نوشتاری را به منظور آموزش قواعد عربی دنبال می‌کنید در انتخاب منابع خود بسیار دقت کنید. الزاما همه سایت‌های عربی گرچه مشهور هم باشند دقایق و جزئیات قواعدی را رعایت نمی‌کنند. سایت الجزیره به عنوان یک سایت معیار و قابل استناد بسیار مناسب است.
۷. صفحات آموزش قواعد
با صفحات آموزش قواعد عربی در ارتباط باشید. در خیلی صفحه‌ها اسلایدهایی از موضوعات قواعدی مختلف قرار داده می‌شود. آن‌ها را دقیق بخوانید و یاد بگیرید. به زودی اندوخته‌ای غنی از اصول قواعدی خواهید داشت.
۸. امن‌ترین جا برای حفظ اطلاعات
بهترین و امن‌ترین جا برای حفظ اطلاعات، ذهن شماست. انبار کردن و ذخیره کردن کتاب و تصویر و صوت به خودی خود هیچ کمکی به توسعه مهارت‌های زبانی شما نمی‌کند. خیلی‌ها عادت دارند که فایل های صوتی و تصویری و پی‌دی‌اف و اسکرین‌شات‌های بسیاری را در موبایل یا کامپیوتر شخصی خود ذخیره می‌کنند به این امید که روزی سر فرصت آن‌ها را بخوانند و یاد بگیرند. معمولا اینچنین روزی هیچ وقت نخواهد آمد. اگر یک اسلاید قواعدی جالب دیدید همان لحظه آن را بخوانید و یاد بگیرید.
صفحه «نکته‌های یک دقیقه‌ای عربی» را ببینید:
۹. صرف و نحو؛ یک علم کاربردی
رعایت قواعد عربی مانع انتقال نادرست مفاهیم و همچنین فهم ناصحیح کلام دیگری می‌شود. قواعد موجب فصاحت و زیبایی گفتار و کلام ما است. با قواعد است که می‌توانیم هم بهتر بفهمیم و هم بهتر بفهمانیم. قواعد مملو از جهات کاربردی است که با توجه به آن نکات کاربردی انگیزه فراوانی برای ادامه یادگیری قواعد عربی خواهیم داشت. صرف و نحو نه یک سری قواعد خشک تحمیلی بر زبان عربی بلکه فهم و استخراج اسلوب‌های زبانی و تحلیل و روشمند کردن آن‌ها برای تشخیص سره از ناسره و اجتناب از خطا و اشتباه در زبان عربی فصیح است . وقتی قاعده‌ای را می‌خوانیم باید قبل از آن، کاربرد و شواهد آن قاعده را بشناسیم. بررسی یک آیه یا یک بیت شعر عربی و استخراج نکات قواعدی آن می‌تواند با توجه به جنبه کاربردی آموزش صرف و نحو عربی بسیار جالب باشد و انگیزه فراوانی به فراگیران بدهد.
۱۰. شواهد
آیات قرآنی و اشعاری را که به عنوان شواهد نحوی از معلمتان می‌شنوید یا در کتاب صرف و نحو می خوانید یاد بگیرید و به خاطر بسپارید. این شواهد در به یادآوری یک قاعده بسیار مهم و مؤثرند.
صفحه «دوره آمادگی آزمون اشتمال» را ببینید:
۱۱. به من بگو چرا؟!
صرف و نحو عربی یک علم روشمند است. پس فراموش نکنید در برابر هر قاعده جدید از معلمتان بپرسید؛ چرا؟ به قواعد به عنوان یک مبحث خشک پر از نکات بی ارتباط و مملو از استثناء نگاه نکنید. مبانی و اصول صرف و نحو عربی را به طور کامل بیاموزید. به دنبال نکات و میانبر و روش‌های سریع نباشید. با یادگیری اصول و مبانی، خود شما به راحتی آن نکات را استنتاج خواهید کرد. در قواعد عربی ذهن پرسشگر و جستجوگر داشته باشید و روابط بین مباحث را کشف کنید. صرف و نحو به هیچ وجه یک مبحث به اصطلاح حفظی نیست بلکه کشف قواعد درست‌نویسی و فصیح سخن گفتن است. این قواعد و روابط را پیدا کنید تا شیرینی صرف و نحو را دریابید.
۱۲. صبور باشید!
اتقان و قدرت یافتن در صرف و نحو به سرعت شکل نمی‌گیرد. نا امید نشوید. به شما قول می‌دهم به زودی آن چنان شیرینی در یادگیری صرف و نحو می‌یابید که با هیچ یک از دیگر مهارت‌های زبان عربی قابل مقایسه نباشد.
دیدگاه‌های بازدیدکنندگان
احمد نوید رحیمی
13 روز پیشواقعاً آموزنده بود...