این مقاله شرح فشرده‌ای از اسم و انواع آن در زبان عربی است که علاوه بر ارائه قواعد پایه‌ای این مبحث، با تمرکز بر نکات کاربردی به توسعه و پیشرفت مکالمه زبان عربی در شما کمک خواهد کرد. با خواندن این مقاله با تعریف اسم، نحوه شناخت اسم، انواع اسم و اسم‌های مؤنث و مذکر آشنا خواهید شد. در کنار مطالعه این مقاله انجام دقیق تمرینات مهارت‌آموز در کلاس با هدف کسب تسلط کافی در به کارگیری این نکات بسیار ضروری می‌نماید.
صفحه «دوره‌های متنوع آموزش زبان عربی» را در آکادمی نتحدث ببینید:
تعریف اسم
اسم كلمه‌ای است كه برای ناميدن چیزی به کار گرفته می‌شود. اسم گاهی روشن و صریح است مثل: احمد،کامران، پلنگ، صندلی، و گاهی هم مبهم و غیر صریح مثل؛ او، من، کسانی، این، و...
اسم می‌تواند به خودِ یک چیز و یا صفتی از آن دلالت داشته باشد مثل «زيد، قلم» یا «کريم، جميل»
اسم‌ها زمان ندارند. پس به طور کلی می‌توان گفت: اسم معناى مستقل بدون زمان است. مثل: ضارب
نشانه‌های اسم
اولین و مهم‌ترین راه شناخت اسم، معنای آن است یعنی؛ کلمه‌ای که برای نامیدن چیزی به کار می‌رود و معنای مستقلی دارد بدون این که دارای زمان باشد. دیگر نشانه‌های اسم عبارتند از: «جَرّ، تنوین، ندا، ال و اسناد». اگر کلمه‌ای دارای یکی از این علامت‌ها باشد یا قابلیت پذیرش هر یک از آن‌ها را داشته باشد، اسم است. در تشخیص اسم بودن اسم‌هایی مانند؛ ضمایر، اسم‌های اشاره، ظرف‌های زمان و مكان، اسم‌های شرط و استفهام و اسم موصول، که غیر صریح و مبهم هستند باید بیشتر دقت کنید.
انواع اسم
اسم از نظر جنس به مذکر و مؤنث و از جهت عدد به مفرد و مثنى و جمع تقسیم می‌شود.
صفحه «دوره آمادگی آزمون اشتمال» را ببینید:
اسم‌های مؤنث و مذکر
اسم مؤنث اسمی است که بر جنس زن در انسان و جنس ماده در حیوانات دلالت دارد مثل أم و لبوءة
اسم مذکر اسمی است که بر جنس مرد در انسان و جنس نر در حیوانات دلالت دارد مانند أب و أسد
در زبان عربی اشیاء نیز به مؤنث و مذکر تقسیم می‌شوند: در عبارت «الحاجة أم الاختراع»، الحاجة؛ اسم مؤنث برای یک شیء، أمّ؛ اسم مؤنث برای انسان و الاختراع؛ اسم مذكر برای یک شیء است.
علامت تأنیث در آخر اسم میآید و معمولا «ة» است مثل فاطمة، معلمة، شجرة، حاجَة
در هنگام وقف، تاء تأنیث به صورت «ه» ساکن تلفظ می‌شود. مثل فاطمَهْ و حاجَهْ
اسم مؤنث علاوه بر «ة» علامت‌های ديگری هم دارد که در ادامه به آن‌ها خواهيم پرداخت.
این مقاله را هم بخوانید:
علامت‌های اسم مؤنث
۱) تاء مربوطه، مثل: ضاربة و فاطمة
۲) ألف مقصوره، مثل: سلمى و دنيا
۳) الف ممدوده، مثل: زهراء و صحراء و بيضاء
ألف مقصوره و ممدوده در صورتی علامت مؤنث هستند که زائده باشند یعنی جزء ریشه و ساختار اصلی کلمه نباشند. اگر قبل از ألف مقصوره و ممدوده حداقل سه حرف اصلی وجود داشته باشد آن الف زائده است. بنابراین در این کلمات الف اصلی بوده و نشانه مؤنث نیست: ماء، مصطفى، مرتضى، ضحى، نداء، دواء، دعاء، عشاء و حياء.
صفحه «مکالمه عربی مقدماتی» را ببینید:
اقسام مؤنث
اسم مؤنث به اعتبار حقیقت آن به دو دسته‌ی حقیقی و مجازی تقسیم می‌شود:
مؤنث حقیقی؛ اسمی است که بر جنس زن در انسان و ماده در حیوانات دلالت می‌کند مثل؛ امرأة، بقرة و دجاجة
- مؤنث حقیقی از جنس خود مذکر دارد
مؤنث مجازی؛ اسمی است که گرچه در واقعیت از جنس مؤنث نیست ولی مؤنث به حساب میآید. مثل؛ صحراء، طاولة، شمس و عين
- مؤنث مجازی از جنس خود مذکر ندارد
اسم مؤنث به اعتبار علامت آن به دو قسم لفظی و معنوی تقسیم می‌شود:
مؤنث لفظی: اسمی است که علامت تأنیث دارد ولی دلالت بر مذکر می‌کند مثل حمزة، طلحة، معاوية و زكرياء
مؤنث معنوی: اسمی است که علامت تأنیث ندارد ولی دلالت بر مؤنث دارد مثل زینب و مريم
بدین‌ترتیب یک اسم مؤنث می‌تواند زیر مجموعه‌ى هر یک از این اقسام باشد:
بقرة ← مؤنث حقیقی لفظی
هند ← مؤنث حقیقی معنوی
شجرة ← مؤنث مجازی لفظی
أرض ← مؤنث مجازی معنوی
صفحه «کلاس‌های خصوصی زبان عربی» را ببینید:
انواع مؤنث معنوی
- عَلَم مؤنث: مريم و زينب
- اسم‌های مختص به مؤنث: أم و أخت
- اسم کشورها و شهرها و قبایل: إيران، طهران، بيروت، قريش
- اسم بعضی اعضاء زوج بدن مثل عَين، أذُن، رِجل، يَد
- برخی اسم‌های دیگر هستند که ضوابط مؤنث معنوی را ندارند ولی مؤنث معنوی هستند. این‌ها در واقع سماعی هستند: «أرض، عين، بئر، ريح، نفْس، جحيم، جهنم، نار، حرب، دار، شمس و كأس»
- اسم‌های مؤنث انسان و حیوان غالبا با افزودن تاء مربوطه به اسم مذکر آن‌ها ساخته می‌شوند مثل: سليم←سليمة، نَمِر←نَمِرة. اما اسم‌هایی هم هستند که برای مؤنث و مذکر الفاظ متفاوتی دارند مثل: رجل←امرأة، أب←أم، بَعل←زوجة، صِهر←كَنّة، ديك←دجاجة، ثَور←بقرة، أسد←لَبوءة
- برای تشخیص جنس یک اسم باید به مفرد آن نگاه کنیم.
- با جمع‌های غیر انسان حتى اگر مفرد آن‌ها مذکر باشد مانند مفرد مؤنث رفتار می‌شود: «أثناء مروري بالبساتين التي تقع قریبة من بیتي رأيت طيورا مغردة تعيش فيها.»
صفحه «کلاس‌های دوره جامع مکالمه زبان عربی» را ببینید:
اقسام مذكر
- مذكر حقيقی؛ اسمی است كه بر جنس مرد در انسان و جنس نر در حيوانات دلالت می‌كند مثل؛ زيد، رجل، حصان و جمل. مذكر حقيقی از جنس خود مؤنث دارد.
- مذكر مجازی؛ اسمی است كه گرچه در واقعيت از جنس انسان يا حيوان مذكر نيست ولی با آن همچون مذكر برخورد می‌شود. مثل؛ ليل، باب و علم. مذكر مجازی از جنس خود مؤنث ندارد.
دیدگاه خود را بنویسید